رسوب زدایی موتورخانه یک فرایند غیرقابل اجتناب است. پس باید بهترین روش آن را آموخت. اسید شویی موتور خانه اولین روشی است که به ذهن افراد می‌رسد. ولی آیا تنها روش همین است؟ آیا روش بهتری وجود ندارد که مجبور به استفاده از اسید و مواد اینچنینی، که کار با آن‌ها نیاز به دقت بسیار بالا دارد، نداشته باشد؟
با یک بررسی اولیه خواهیم فهمید که روش‌های دیگری هم وجود دارد، اما شاید به معروفی روش ذکر شده نباشد. شناخته شدن یک روش تازه به زمان احتیاج دارد. مدتی طول می‌کشد تا مخاطبان، بتوانند این شیوه نوین را پیدا کرده و به نتایج احتمالی آن اعتماد کنند. اساساً هرگاه یک روش تازه در طول تاریخ در جوامع بشری ظهور کرده‌است، مدتی مورد مخالفت قرار گرفته است. پس از آن مورد تمسخر و ابهام بوده و در نهایت پذیرفته شده است و بعدها به صورت یک امر بدیهی درآمده است. در حال حاضر دستگاه‌های رسوب زدایی الکترومغناطیسی چنین وضعیتی دارند. هنوز مورد پذیرش پیمانکاران و شاغلین به مشاغل تأسیساتی واقع نشده و چندان مورد استفاده آن‌ها قرار نگرفته است. هر چند که ممکن است مشکلاتی بر سر راه انتخاب آن‌ها قرار گرفته باشد که به مرور زمان و تسهیل در این امور، آن مشکلات نیز برطرف خواهند شد.
در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی روش‌های رایج رسوب زدایی سیستم تأسیسات موتورخانه و منبع کویل دار ، به مطالعه و تشریح عملکرد دستگاه رسوب زدای الکترومغناطیسی نیز بپردازیم و مزایای استفاده از این دستگاه نوین را نسبت به روش‌های قدیمی مانند اسید شویی توضیح و تشریح نماییم. قطعاً نقاط قوت این دستگاه که بر اساس تکنولوژی و دانش روز ساخته شده است تأثیر مثبتی بر نگرش شما مخاطب ارجمند نسبت به شناخت بهتر و بیشتر از این فناوری نوین خواهد داشت. با بهرشد، مخترع و اولین تولیدکننده دستگاه‌های رسوب زدای الکترومغناطیسی در ایران، همراه باشید.
رسوب زدایی موتورخانه ؛ روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی
تقسیم بندی روش‌های اجرایی به دو بخش تهاجمی و غیرتهاجمی، به نوع عملکرد آن‌ها بستگی دارد. این تقسیم بندی فارغ از نتیجه به دست آمده است، هر چند که نتیجه باید تا درصد قابل قبولی حاصل شود تا اجرای آن روش توجیه منطقی، در مرحله اول، و توجیه اقتصادی و … در دیگر مراحل را داشته باشد. اما آنچه که باعث شکل‌گیری چنین تقسیم‌بندی‌ای می‌شود نوع عملکرد آن‌هاست.
- در روش‌های تهاجمی مانند اسید شویی موتور خانه ، ضمن به دست‌آوردن نتیجه، احتمال فرسایش و آسیب دیدن تجهیزات و ادوات مورد استفاده در چرخه عملیاتی وجود دارد و در حقیقت این اتفاق هم می‌افتد. اما چون ممکن است درصد این آسیب و یا فرسایش کم و قابل چشم‌پوشی باشد، لذا در مراحل اولیه، روش‌های تهاجمی قابل قبول به نظر می‌رسند. اما پس از گذشت زمان، بر اثر استفاده مکرر و ضمن فرسایش تجهیزات غیرقابل تعویض موتور خانه ، مانند لوله‌ها، بر اثر تأثیر فرساینده آب، تأثیر فرسایشی اسید نیز خود به یک بحران تبدیل می‌شود. البته تمام اجزاء سیستم تأسیساتی یک ساختمان قابل تعویض هست ولی با توجه به تورم و هزینه‌های آن باید سنجید که آیا به صرفه هست یا خیر. اینکه یک لوله‌ای دچار رسوب می‌شود، در صورت دانستن محل قطعی رسوب‌گرفتگی، آیا مقرون به صرفه است که با تخریب سطوح کف یا سقف اقدام به تعویض بخش مورد نظر کنیم؟ معمولاً پاسخ این سوال منفی است، مگر در شرایط ویژه و متفاوت از شرایط عمومی. در هر صورت برای بسیاری از اهل فن رشته تأسیسات این مشکل به وجود آمده است که برای رسوب‌زدایی یک سیستم تأسیساتی فرسوده به ایشان مراجعه کرده‌اند، و آن‌ها با بررسی محل، بر اثر تجربه قبل از هر اقدامی این هشدار را به کارفرما داده‌اند که احتمال خورندگی مجاری انتقال به‌واسطه اسید شویی ممکن است اتفاق بیفتد. معمولاً هم کمتر کارفرمایی ریسک این کار را برعهده می‌گیرد و غالباً مسئولیت آن را بر عهده پیمانکار می‌گذارند.
قرار گرفتن در چنین شرایطی مورد پسند هیچکس نیست و نخواهد بود. اینکه به دلیل رسوب گرفتگی لوله‌ها و مجاری انتقال، فشار آب و بازده سیستم گرمایشی پایین آمده باشد و ما مجبور به اندیشیدن چاره باشیم، از طرفی هم روش‌های رایج تهاجمی برای یک سیستم قدیمی و پرکار، خود می‌تواند بحران‌ساز و خطرآفرین باشد؛ در عین اینکه مسئولیت و عواقب آن نیز برعهده عامل تعمیر و یا نگهداری نیز باشد. این خود یعنی تجمیع استرس و فشار روحی با ضرر مالی.
- رسوب زدایی موتورخانه و منبع کویل آن به غیر از روش‌های تهاجمی، به واسطه حضور دستگاه رسوب‌زدای الکترومغناطیسی، از طریق روش غیرتهاجمی نیز انجام پذیر است. در این روش هیچ تخریب و یا برشی صورت نمی‌گیرد. نیاز به کشف محل رسوب‌گرفتگی نیز نیست. تنها مطلب قابل توجه این است که باید برای رفع کامل رسوب‌ها از لوله‌ها و تمام تجهیزات موتور خانه مدت زمانی را در نظر گرفت. به طور کلی روش‌های غیر تهاجمی زمان بیشتری نسبت به روش‌های تهاجمی نیاز دارند. اگر بخواهیم مثالی بیاوریم، روش تهاجمی مانند عمل جراحی می‌ماند که ممکن است بیمار در حین بیهوشی از دست برود و از طرفی هم ممکن است خوب شود. روش غیرتهاجمی نیز مانند درمان بیماری به واسطه دارو و مراقبت است. هر چند که در عمل جراحی معمولاً نیاز به تجدید روند درمان نیست ولی در روش تهاجمی رسوب‌زدایی این موضوع غیرقابل اجتناب است. بر همین اساس تأکید می‌کنیم روش رسوب‌زدایی با استفاده از دستگاه رسوب‌زدای الکترومغناطیسی بهتر و بهینه‌تر از دیگر روش‌هاست. تنها کافی است مدت زمانی را برای انجام فرایند عملکرد دستگاه اختصاص دهیم.
مقایسه روش‌های رسوب‌زدایی
پیش از هر چیز لازم است تا این نکته را مجدد بیان کنیم که استفاده از این روش برای جلوگیری از رسوب‌گذاری آب در مسیر لوله‌های جریان و بخش‌هایی مانند دیگ بخار و .. مناسب است. ضمن اینکه از زمان استفاده، روند رسوب‌گذاری جاری را بلافاصله متوقف خواهد کرد. اما روند رسوب زدایی موتورخانه ، متناسب با حجم موتور خانه و بزرگی ساختمان مورد نظر و در نهایت حجم پروژه، ممکن است مدتی به طول بیانجامد. این رسوب زدایی الکترومغناطیسی دقیقاً مصداق موضوع «آهسته و پیوسته است» و این دقیقاً نقطه مقابل رسوب‌گیری به روش اسید شویی است. در جدول زیر تفاوت‌های این دو روش را مجدد بیان کرده‌ایم.
| ردیف | نام عملیات | عامل مؤثر | نوع روش | مدت زمان | میزان خطر |
| 1 | رسوب‌زدایی | اسید | تهاجمی | کمتر از غیرتهاجمی | زیاد |
| 2 | رسوب‌زدایی | رسوب‌زدای الکترومغناطیسی | غیرتهاجمی | بیشتر از تهاجمی | هیچ |
جدول مقایسه روش‌های رسوب‌زدایی
دستگاه رسوب‌زدای الکترومغناطیسی چگونه کار می‌کند؟
در این بخش قصد داریم به معرفی و توضیح چگونگی عملکرد دستگاه رسوب‌زدای الکترومغناطیسی بپردازیم. به طور کلی می‌توان عملکرد دستگاه را به دو نوع مختلف تقسیم کرد:
- بالابردن قدرت انحلال‌پذیری آب
- غیرفعال کردن عوامل مؤثر در رسوب‌گذاری
در ادامه به توضیح هر یک از این موارد می‌پردازیم:
-
بالابردن ظرفیت انحلال‌پذیری آب:
بر اثر ایجاد امواج الکترومغناطیسی توسط سیم‌لوله دستگاه، نوسان مولکول‌های آب بیشتر می‌شود. این موضوع باعث می‌شود تا بی‌نظمی در بین مولکول‌ها اتفاق بیفتد و مولکول‌ها در فاصله دورتری نسبت به یکدیگر قرار بگیرند، در نتیجه قدرت جاذبه مولکولی بین مولکول‌های آب کاهش می‌یابد. این باعث می‌شود تا فضا برای پذیرش مولکول‌های دیگر در فاصله بین‌مولکولی ایجاد شده مهیا شود. این یعنی افزایش ظرفیت انحلال‌پذیری آب. همین موضوع باعث می‌شود تا به مرور ذرات رسوب ایجاد شده در مسیر انتقال آب کم‌کم بیش از پیش در آب حل بشوند و به مرور از ضخامت آن‌ها کاسته خواهد شد و در زمانی که ضخامت رسوب از مقدار مشخصی کمتر شود بر اثر نیروی جریان آب از سطح جدا شده و با آب از محل استقرار خود حرکت کرده و جابجا می‌شود. این فرایند برای رسوب زدایی موتورخانه قبل از بروز مشکل و شکل‌گیری بحران بسیار مهم و مؤثر است.
-
غیرفعال کردن عوامل مؤثر در رسوب‌گذاری:
این بخش خود به 2 بخش متفاوت تقسیم می‌شود:
- اثر بر سختی موقت: کلسیم به دو صورت در آب یافت می‌شود؛ کربنات و بی‌کربنات. کربنات کلسیم انحلال‌پذیری کمی در آب دارد ولی بی‌کربنات چند صد برابر حالت کربناتی قابلیت انحلال در آب را دارد. از طرفی کربنات کلسیم در برابر دما مقاومت از خود نشان می‌دهددر نتیجه سختی پایدار نامیده می‌شود. اما بی‌کربنات نسبت به دما بسیار حساس است و در اثر آن به کربنات تبدیل می‌شود، به همین دلیل به آن سختی موقت گفته می‌شود.
نکته قابل توجه اینجاست که بی‌کربنات به دلیل افزایش دما به سرعت تجزیه شده و به شکل رسوب در می‌آید. این یعنی اگر تغییر دمایی نداشته باشیم، رسوبی هم نخواهیم داشت. اما در زمان ورد به دیگ بخار، چون تعداد بی‌کربنات‌ها بسیار بیشتر از کربنات موجود در آب است، به دلیل افزایش دما تمام بی‌کربنات ها دچار واکنش شده و به سرعت رسوب می‌سازند. بر خلاف روش اسید شویی موتور خانه ، روش کار دستگاه ضدرسوب الکترومغناطیسی بر همین مبنا شکل گرفته است. یعنی با ایجاد تشعشع خاص و امواج مغناطیسی بر بی‌کربنات‌ها اثر گذاشته و باعث می‌شود از حالت محلول خارج شوند. این فرایند باعث می‌شود تا سختی موقت آب به شدت افت کند و در نتیجه دیگر در زما افزایش دما در دیگ بخار بی‌کربناتی به شکل محلول وجود ندارد که با تبدیل شدن به کربنات کلسیم باعث ایجاد رسوب بشود.
- تولید کلسیت: چنان که گفته شد وقتی بی‌کربنات به کربنات تجزیه شود، به علت حل پذیری کم کربنات کلسیم دیگر به شکل محلول باقی نمانده و به صورت جامد رسوب می‌کند.
این ماده یک جامد یونی است. هر جامد یونی به یک یا چند شکل بلوری متفاوت یافت می‌شوند. کلسیت رایج‌ترین حالت بلوری کربنات کلسیم است. فرم کلسیتی پایدارترین ساختار کربنات کلسیم است. بلورهای کلسیتی به شدت مقاوم و سخت هستند و مقاومت برشی به نسبت بالایی دارند. یی از اشکال چندگانه (Poly Morph) کربنات کلسیم آراگونیت نام دارد. آراگونیت در حالت عادی معمولاً نیمه پایدار است. این ذرات قابلیت پیوستن به یکدیگر و تولید رسوب پیوسته را ندارند و توان استقرار دائمی روح سطح را نیز از دست داده اند. در حقیقت کلسیت مانند یخ و آراگونیت مانند برف عمل می‌کند. در محدوده امواج مغناطیس بلند، به جای کلسیت، آراگونیت تشکیل می‌شود. لازم به ذکر است که آراگونیت هرگز به دیگر ذرات و حتی به یکدیگر نمی‌چسبند. به همین دلیل همواره در آب معلق خواهند ماند.
در این مقاله سعی کردیم با معرفی و توضیح نحوه عملکرد دستگاه رسوب‌زدای الکترومغناطیسی، مزایای رسوب زدایی موتورخانه با این دستگاه را نسبت به رسوب زدایی با روش اسید شویی موتور خانه بیان کنیم. امیدواریم با استفاده از این روش همواره در هزینه و انرژی در امر رسوب زدایی تأسیسات صرفه جویی شده و به سمت بهینه‌سازی گام مؤثری برداشته شود. برای مطالعه بیشتر در این زمینه مراجعه به ویکی‌پدیا و یا مطالعه مقاله رسوب گیری و هر چیزی که باید درباره آن بدانید را پیشنهاد می‌نماییم.
