ایا می‌دانستید که برای مقابله با اثرات مخرب رسوب سالیانه چه هزینه‌های نفس گیری صرف می‌شود. مصرف‌کنندگان و حتی تولیدکنندگان از پوسیدگی‌ها و خورد‌گی‌های تجهیزات و درنهایت اتلاف انرژی زیاد به ستوه آمده‌اند. رسوب آب سالیانه اتلاف انرژی قابل‌توجهی به بار می‌آورد. سالیانه به دلیل اشکال در انتقال حرارت به دلیل رسوب و سالم نبودن لوله‌های تأسیسات، انرژی گاز، برق و آب زیادی به هدر می‌رود. رسوب می‌تواند در تبادل حرارت، اختلال ایجاد کند و راندمان کار تأسیسات را بسیار پایین بیاورد.
اثرات مخرب رسوب به طرز عجیبی ذهن مصرف‌کنندگان را درگیر کرده است زیرا دستگاه‌ها و تجهیزات با وجود رسوبات هیچ‌گاه خروجی کافی را تولید نمی‌کنند و برای جبران آن به مقدار زیادی انرژی برای تولید سرما و گرمای کافی نیاز دارد. همین روند در سال هزینه‌های سنگین زیادی را به بار می‌آورد.
بنابراین فکر کردن به راهکاری برای صرفه‌جویی در زمان، انرژی و حتی فکر کردن به پیشگیری از تمامی این خسارات، در اولویت ذهن مسؤولین و مدیران قرارگرفته است.
در ادامه به بررسی رسوب، علت تشکیل آن و اثرات مخرب رسوب نگاهی بیندازیم.
رسوب آب چیست؟
آبی که به عنوان سیال حرارتی استفاده می‌شود بر اثر شوک دما و تأثیر گرما، املاح و مواد معدنی آن جدا شده و بر روی سطوح نشست می‌کند. این‌گونه رسوب آب ایجاد می‌شود. ناگفته نماند که رسوب‌گذاری به سختی آب برمی‌گردد؛ بنابراین در ابتدا کمی درباره‌ی چیستی سختی آب صحبت خواهیم کرد.
رسوب نتیجه‌ی سختی آب است
آب سخت، حاوی نمک‌های معدنی ازجمله ترکیب‌های بی‌کربنات و یون‌های کلسیم و منیزیم است. درواقع آب سخت، آبی است که در آن مقدار زیادی مواد معدنی حل‌شده مثل کلسیم و منیزیم وجود دارد. این سختی آب در طول مسیر رسیدن به خانه‌های ما به وجود می‌آید. آب هنگامی‌که از روی سنگ‌ها عبور می‌کند و یا از لوله‌ها رد می‌شود املاح خود را سنگین‌تر می‌کند و بار خود را در ادامه‌ی مسیر به دوش می‌کشد. هرچقدر املاح معدنی آب به‌خصوص کلسیم و منیزیم در آن بیشتر باشد آب سخت‌تر است.
رسوب آب از نشست مواد معدنی آب سخت به وجود می‌آید که عمدتاً به خاطر اثرات گرما و تجزیه‌ی آب، یون‌های بی‌کربنات تولید می‌شود. هرچه دما بالاتر رود، روند رسوب آب جدی‌تر و بیشتر خواهد بود زیرا گرما یون‌ها را جدا می‌کند و باعث می‌شود به شکل رسوب ته‌نشین شوند.
اثرات مخرب رسوب را بشناسیم تا انرژی هدر ندهیم
هنگامی که سختی آب به غلظت مشخصی می‌رسد رسوب‌گذاری اتفاق می‌افتد و زمانی که رسوب‌گذاری آغاز می‌شود یکی از مهم‌ترین اثرات مخرب رسوب پدید می‌آید. در ادامه به اتلاف انرژی ناشی از رسوب می‌پردازیم:
-
کاهش شدید انتقال حرارت ناشی از رسوب آب
اب وجود رسوبات، عملکرد حرارتی دیگ‌های بخار به‌منظور گرم کردن روغن‌های خود و حتی تولید بخار آب می‌تواند مختل شود.
اتلاف حرارت در دیگ‌های بخار بر اثر رسوب می‌تواند بدین‌صورت اتفاق بیفتد. رسوب آب خاصیت عایق بودن پیدا می‌کند و انتقال حرارت کاهش می‌یابد. این افت حرارت، بالاتر رفتن دمای گازهای دودکش در دیگ‌های بخار را به دنبال دارد که این باعث افزایش تولید گازهای برآمده از دودکش می‌شود. این اتفاق، مصرف سوخت را تا درصدی بالا می‌برد.
-
خوردگی در اثر رسوب و تأثیر رسوب برخوردگی سطح لوله
یکی دیگر از اثرات مخرب رسوب خوردگی است. خوردگی زمانی پیش می‌آید که مواد معدنی موجود در آب سخت، با سطوح و محیط اطراف خود واکنش دهد و باعث انهدام و تغییر در خواص و مشخصات آن محیط شود. این‌گونه، خوردگی پدید می‌آید. خوردگی موجب زیان‌هایی ازجمله کاهش بازدهی در راندمان کلی کار، ایجاد آلودگی و هدر رفتن محصولات می‌شود. رسوب‌گذاری، خوردگی را تسریع می‌کند. در بعضی موارد قسمت‌هایی که در معرض زیاد گرما هستند تحت فشار و پوسیدگی پاره می‌شوند و باعث نفوذ آب به داخل مبدل‌های حرارتی می‌شوند و خرابی دستگاه‌ها را به همراه دارد.
رسوبات، سطوح حرارتی و لوله‌های آب را به عایقی حرارتی تبدیل می‌کند و از طرفی گازهای داغ، دمای کلی سیستم را بالا می‌برد. به این ترتیب سطوح مقاومت خود را از دست می‌دهند و پوسته‌ی دیگ بخار و یا لوله‌ها می‌شکافند. رسوبات، خوردگی سطوح را بالا می‌برد. همچنین رسوب آب، سبب تشکیل برآمدگی و تورم بر سطح لوله می‌شوند و سطحی ناصاف را شکل می‌دهند که در جریان آب اختلال ایجاد می‌کند.
-
بی‌کیفیتی آب تولیدشده
حفظ کیفیت آب اهمیت زیادی دارد زیرا بازدهی و طول عمر تجهیزات حرارتی را بالا می‌برد. آب بی‌کیفیت می‌تواند خسارات جدی‌ای را به بار آورد.
-
اتلاف سوخت مصرفی
رسوبات در لوله‌ها به عایق حرارتی تبدیل می‌شود و حرارت را به سطوح انتقال می‌دهد و گرمای زیادی برای سطوح لوله و مسیر آب ایجاد می‌کند. با این وجود گرمای آب به مراتب افزایش می‌یابد و باعث بیشتر شدن رسوبات می‌شوند. این روند باعث کاهش انتقال حرارت در دیگ‌های بخار و مبدل‌های گرمایی می‌شود. این‌گونه، جذب حرارت به وجود آمده از احتراق کاهش می‌یابد و اتلاف انرژی زیادی صورت می‌گیرد و بخارآب کمی تولید می‌شود. به این صورت میزان سوخت مصرفی برای مبدل‌ها و دیگ‌های بخار افزایش می‌یابد.
-
کاهش قطر لوله و کاهش سرعت و میزان آب در گردش سیستم
هرچقدر دمای آب بیشتر باشد این رسوبات بیشتر می‌شود. در جریان لوله‌های آب این رسوبات قطر لوله را تنگ‌تر می‌کند و آسیب‌های جدی‌ای به وجود می‌آورد. تنگ‌تر شدن قطر لوله‌های آب باعث می‌شود جریان آب کاهش یابد و برای ایجاد جریان آب کافی برق بیشتری باید مصرف شود. همچنین با وجود موانع در سد راه جریان آب سرعت گردش آن کم می‌شود و برای رفع آن نیاز به آب بیشتری خواهیم داشت تا آب مورد نیاز تأمین شود. رسوب آب سبب می‌شود که مصرف برق برای موتورهای پمپ بیشتر شود.
-
کوتاه شدن عمر لوله و اتلاف سرمایه
رسوبات می‌توانند به پوسیدگی لوله‌ها و تمام تجهیزات قرارگرفته در مسیرشان کمک جدی‌ای کند و این باعث شود که لوله‌ها کمتر عمر کنند و ضرر اقتصادی به همراه بیاورد.
-
کاهش راندمان و اتلاف زمان و اتلاف انرژی برق و آب
با وجود گرمای شدید به وجود آمده در لوله‌ها و تجهیزات، زمان مصرفی برای به وجود آمدن تعادل مناسب دما در سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و کل اجزای تجهیزات، زیاد می‌شود و این زمان مصرفی برای تولید نهایی، بیشتر از زمان معمول است که به دنبال آن تمامی سوخت‌های مصرفی نیز هدر می‌رود. در نتیجه راندمان کار به شدت پایین می‌آید. برق مصرفی برای بالا بردن حرارت و به تعادل رساندن دمای سیستم و بالابردن قدرت فن‌های خنک‌کننده، افزایش می‌یابد. آب مصرفی از آن جهت که جریان آب کاهش می‌یابد نیز به‌مراتب زیاد می‌شود.
همچنین می‌توان به اثرات مخرب رسوب در رادیاتورها و فن‌کوئل‌ها اشاره کرد. با مشکلات رسوب در رادیاتورها، مدیران و مسئولان به ناچار تصمیم می‌گیرند که این سیستم‌ها را با بخاری‌ها و اسپیلیت جایگزین کنند. در این صورت می‌شود گفت فاجعه‌ای دردناک‌تر از این جایگزین برای طبیعت و انسان وجود ندارد!
-
رسوب آب دشمن غیرمستقیم طبیعت و اتلاف انرژی منبع
فکر کردن به زمان و محیط زیست سالم نیز همیشه در اولویت زندگی انسان‌ها بوده است. سرعت زندگی به مرور افزایش یافته است و از دست دادن هر صدم ثانیه خسارات طبیعی و صنعتی وارد می‌کند. این رسوبات حتی در زمان از بین رفتن هم آسیب خود را به طبیعت وارد می‌کنند. زمان شستشو و از بین بردن رسوبات از لوله‌های تجهیزات تا مدتی دستگاه‌ها طبیعتاً خاموش هستند و فعالیت دستگاه‌ها متوقف می‌شود و همین خسارت و اتلاف انرژی و سرمایه به همراه دارد. از طرفی اسیدهای شوینده و از بین برنده رسوب آب وارد آب‌ها و چاه‌های زیرزمینی می‌شوند و منابع زیستی و حیاتی انسان و طبیعت را به خطر می‌اندازند.
با وجود اثرات مخرب رسوب، یا باید از آن تا حد ممکن پیشگیری کرد تا دچار تبعات بعد از رسوب نشویم و یا به محض به وجود آمدن رسوب در تجهیزات باید به فکر از بین بردن آن بود. پاک‌سازی رسوبات هزینه‌های سنگینی به دنبال دارد. چه برسد که مجبور شویم به دفعات زیادی این پروسه را بگذرانیم. غیر از مواد شوینده مصرفی برای پاک‌سازی، تعطیلی تجهیزات در زمان شستشوی لوله‌ها خود ضرر و خسارت‌های زیادی به همراه دارد. پس بهتر است به راه حل آن فکر کنیم وگرنه رسوبات می‌تواند کاری کند که ما به همراه منابع انرژی دیگر به زندگی طولانی فکر نکنیم!
طبیعت برای ما انسان‌ها مهم است. هرچند به آن بی‌اعتنا هستیم اما درنهایت متوجه شده‌ایم که باید مراقب آن باشیم تا بتوانیم مراقب خودمان باشیم. اتلاف انرژی به طبیعت آسیب می‌زند و این یعنی درنهایت به انسان نیز آسیب می‌رساند. هنگامی که مسئله‌ای مانند اثرات مخرب رسوب خطرات مهمی برای طبیعت دارد ما نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. بهتر است به فکر راهکاری نیز باشیم که علاوه بر رفع مسئله‌ی اصلی، برای طبیعت نیز بی‌ضرر باشد. این‌گونه مسیر درستی را برای تولید و مصرف انرژی مهیا کرده‌ایم.
