بهینه سازی مصرف آب یکی از معضلات بشر در آینده نه‌چندان دور است. به‌طورکلی یکی از تکنیک‌ها برای بهينه سازي مصرف آب علاوه‌بر گسترش روش‌های تصفیه پساب صنعتی، به‌کارگیری دوباره آب‌های خاکستری و گردآوری آب‌های سطحی توسعه‌یافته است. روش‌های مختلفی برای صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب وجود دارد که هر یک از آن‌ها برای به‌کارگیری در زمینه‌های گوناگونی مناسب است. کشور ما دارای یک اقلیم خشک و نیمه‌خشک است و در حال حاضر اخیراً دمای هوا دو درجه افزایش‌یافته و میزان بارش‌ها به طور سالانه 1.1 میلی‌متر کاهش می‌یابد. امروزه با درنظرگرفتن شرایط و کاهش منابع آب کشور، صرفه‌جویی در مصرف آب از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و سرنوشت و آینده خیلی از افراد به راهکارهایی برای صرفه‌جویی بستگی دارد. با توجه به خشکسالی‌های پی‌درپی و بارش کم‌باران، کشور ما با بحران جدی آب مواجه شده است. کاهش آب رودها، خشکیدن چشمه‌ها و قنات از علائم جدی بروز یک فاجعه در آینده نه‌چندان دور است که برای ممانعت از این مشکل باید مسئولین و تمام افراد جامعه اقدامات لازم را انجام دهند. یکی از روش‌ها، بهره‌برداری بهینه و هوشمندانه از این ذخائر گران‌بها محسوب می‌شود.
راهکار برای صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب
تکنیک‌های مختلفی برای حفظ منابع آب در کشور وجود دارد که اغلب آن‌ها به سطح کلان مدیریتی بازمی‌گردند. به طور معمول افراد می‌توانند با استفاده از روش‌های مصرف بهینه آب، سهم مهمی هرچند جزئی در مدیریت بحران کم‌آبی داشته باشند. برای اصلاح این وضعیت باید در سبک زندگی خود تغییراتی اعمال شود. در ادامه به معرفی چند راهکار مؤثر برای صرفه‌جویی در مصرف آب می‌پردازیم، با ما همراه باشید:
صرفه‌جویی در مصرف آب هنگام حمام
متأسفانه در کشور ما برای شست‌وشو و استحمام از آب آشامیدنی استفاده می‌کنند. ازآنجایی‌که خشکسالی و کمبود منابع آب پیش‌رو هست؛ بنابراین ناچار به تغییر این وضعیت هستند. با رعایت برخی نکات می‌توان از هدررفت آب آشامیدنی پیشگیری کرد. حمام یکی از بخش‌های خانه است که بیشترین میزان هدررفت آب را دارد. از طریق تکنیک‌های زیر می‌توان مصرف آب در حمام را کاهش داد. هر فرد توانایی صرفه‌جویی بیش از 4000 لیتر را دارد.
- عایق‌بندی لوله‌های آب گرم، کاهش مقدار آب پیش از خروج آب گرم
- تعویض سردوش برای کاهش فشار آب
- اندازه‌گیری زمان دوش گرفتن و کاهش آن به 5 دقیقه
- بستن شیر آب در هنگام استفاده از شامپو، ماسک مو و نرم‌کننده
- بستن آب در هنگام لیف زدن
صرفه‌جویی در مصرف آب در آشپزخانه
- بعد از صرف غذا اقدام به پاک‌کردن مواد باقی‌مانده از روی ظرف‌های کثیف کرده و بلافاصله شروع به شستن نمایید.
- استفاده از بطری آب داخل یخچال و به‌کارگیری چند قطعه یخ برای نوشیدن آب خنک و شیر را برای خنک‌کردن آب باز نکنید.
- برای بازکردن یخ مواد غذایی از جریان آب گرم استفاده نکنید. بهتر است مواد غذایی را ساعت‌ها قبل از یخچال خارج کنید و یا از مایکروویو استفاده نمایید.
- در هنگام شست‌وشوی سبزی‌ها، ابتدا اقدام به خیس کردن آن‌ها در یک ظرف کنید، سپس شروع به آب‌کشی نمایید.
- برای آبیاری گیاهان می‌توانید از آب باقی‌مانده شستن سبزیجات و میوه‌ها استفاده نمایید.
- اگر برای شستن ظروف خود از ماشین ظرفشویی استفاده می‌کنید و دستگاه شما قابلیت شست‌وشو از طریق گزینه Eco را دارد با فعال‌سازی آن می‌توانید میزان مصرف آب را کاهش دهید.
- به طور مرتب اقدام به بررسی شیرها و اتصالات کنید تا هیچ‌گونه چکه و نشتی نداشته باشند و در صورت لزوم واشر شیرها را تعویض نمایید.
صرفه‌جویی در مصرف آب در سرویس بهداشتی
- بررسی مرتب شیرها و اتصالات برای اطمینان از نشتی و چکه نکردن
- بررسی فلاش تانک برای نداشتن نشتی
- در صورت نداشتن تنظیم فشار آب در سیستم فلاش تانک، استفاده از یک بطری آب با کیسه شن دربسته در مخزن برای کاهش مصرف آب در هنگام کشیدن سیفون
- باز نگذاشتن شیر آب در هنگام مسواک زدن و یا وضو گرفتن
- کم‌کردن فشار آب در هنگام استفاده از سرویس بهداشتی
صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب در حیاط و فضای سبز
- برای صرفه‌جویی در مصرف آب گیاهان و گل‌هایی را در باغچه قرار دهید که نسبت به کم‌آبی و گرما مقاوم هستند. با استفاده از این کار می‌توانید سالانه 2200 لیتر آب برای هر گیاه صرفه‌جویی کنید.
- از آب آشامیدنی تاحدامکان برای آبیاری گیاهان و باغچه‌ها استفاده نکنید. برای آبیاری گیاهان استفاده از پس‌مانده شست‌وشوی میوه‌ها و سبزیجات یک راهکار مناسب است.
- برای آبیاری گیاهان و باغچه‌ها در صبح زود یا غروب اقدام کنید تا تبخیر کمتری رخ دهد.
- از شیوه‌های آبیاری قطره‌ای بهره ببرید.
- استفاده از سیستم‌های تزئینی نظیر فواره موجب هدررفت آب می‌شود. از سیستم‌هایی استفاده نمایید که آب خود را بازیافت می‌کنند.
- نصب سیستم‌های آب‌نما در مکانی که در معرض آفتاب قرار ندارند.
- ضروری نیست که حیاط را با آب آشامیدنی شست‌وشو دهید. با استفاده از جارو می‌توانید آن را تمیز نگه‌دارید.
صرفه‌جویی در هنگام شست‌وشو
- در هنگام استفاده از ماشین لباسشویی نباید لباس‌ها کمتر از حجم این دستگاه باشد. قراردادن حجم لباس‌ها متناسب با ظرفیت دستگاه موجب کاهش تعداد دفعات روشن شدن ماشین لباسشویی می‌شود.
- برای تمیزکردن محیط‌هایی از قبیل پارکینگ‌ها، راه‌پله و غیر از جارو و دستمال‌های نمدار استفاده نمایید. در این صورت امکان استفاده از آب آشامیدنی برای شست‌وشو کاهش می‌یابد.
- از شلنگ آب برای شست‌وشوی خودرو استفاده نکنید. برای این کار می‌توانید ماشین را به کارواش ببرید و یا از یک سطل آب برای تمیزکردن آن استفاده نمایید.
- از آب‌پاشی پیاده‌روی جلوی خانه اجتناب کنید.
- از آب شهری برای شستن فرش‌ها استفاده نکنید.
صرفه‌جویی در سیستم گرمایش و سرمایش خانه
- بررسی مرتب سیستم گرمایشی منزل و اطمینان از نبود نشتی
- عایق‌بندی لوله‌های آب و مخزن
- استفاده از سایبان یا عایق برای کولر و کاهش میزان آب تبخیری
- بررسی شلنگ‌ها، لوله‌ها و شیرهای آب کولر و اطمینان از نبود نشتی
- تعویض به‌موقع پوشال‌های کولر
- استفاده از دستگاه رسوب زدایی الکترونیکی برای ممانعت از رسوب پوشال‌های کولر و کاهش 50 درصدی مصرف آب
آموزش به کودکان جهت مصرف بهینه آب
- شما می‌توانید محدودیت منابع آب، ارزش و اهمیت آن را برای کودکان خود شرح دهید. در هنگام آموزش روش‌های صرفه‌جویی آب به کودکان می‌توانید نظارت کلی داشته باشید.
- از تهیه اسباب‌بازی‌هایی که جریان آب دارند، خودداری نمایید.
صرفه‌جویی در مصرف آب در هنگام عملیات ساختمانی
- باید این نکته را به کارگران ساختمان‌سازی گوشزد کنید که نباید از آب لوله‌کشی شهری استفاده نمایید.
- در هنگام عملیات ساختمانی مصالحی را انتخاب نمایید که نیاز به مصرف آب زیادی نداشته باشند.
- استفاده از آب شهری در هنگام نقاشی منزل و یا هرگونه عملیات بازسازی خودداری نمایید.
صرفه‌جویی از طریق لوازم‌خانگی
- در صورت امکان ماشین لباسشویی قدیم خود را عوض کنید و برای کاهش مصرف آب و انرژی از مدل‌های جدید استفاده نمایید.
- برای صرفه‌جویی در مصرف آب استفاده از ماشین ظرفشویی می‌تواند گزینه مناسبی باشد. استفاده از این لوازم‌خانگی می‌تواند تا حد قابل‌توجهی مصرف آب را کاهش دهد.
صرفه‌جویی از طریق کنترل و اصلاح لوله‌کشی‌ها و اتصالات
- در برخی از مواقع هنگامی که تمام شیرهای خانه بسته هستند، کنتور آب را بررسی کنید. کارکردن کنتور در این زمان از علائم خرابی و نشتی لوله‌های ساختمان است و به بررسی بیشتری نیاز دارد.
- اقدام به تعویض شیرهای آب و سردوشیها با انواع کم‌فشار و کم‌مصرف نمایید.
- استفاده از دستگاه رسوب زدای الکترونیکی مانع از ایجاد رسوب در لوله‌ها و انسداد آن‌ها می‌شود.
صرفه‌جویی در مصرف آب با دستگاه رسوب زدایی الکترونیکی
یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین مواردی که امکان دارد بعد از گذشت مدتی موجب اختلال در کارکرد شیرآلات خانگی شود، رسوب آب است. این رسوبات امکان دارد به‌دلیل سختی بالای آب بر روی بدنه و دستگیره شیرآلات ایجاد شود. رسوبات ایجاد شده علاوه‌بر ازبین‌بردن زیبایی و جذابیت ظاهری موجب اختلال در فشار آب و عملکرد شیرآلات می‌شود. استفاده از دستگاه رسوب زدایی الکترونیکی بهرشد از ایجاد رسوب جلوگیری می‌کند. همچنین در صورت استفاده از رسوب زدایی الکترونیکی مانع از نشتی و چکه‌کردن شیرآلات بهداشتی (حمام، دستشویی و آشپزخانه) می‌شود. در صورت استفاده از این دستگاه شما نیاز به سرویس دوره‌ای، لوله‌کشی جدید و تعویض شیرآلات ندارید.
اهمیت بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی
حفظ منابع آبی موجود
امروزه جمعیت جهان در حال افزایش است و در نتیجه نیاز به منابع غذایی بیشتر خواهد شد. در حال حاضر کشاورزی سنتی به آب فراوانی نیاز دارد. در این روش کشاورزی از شیوه‌هایی نظیر غرقابی برای آبرسانی به گیاهان استفاده می‌شود. درحالی‌که گیاه بیشتر آب را مصرف نمی‌کند و مقدار قابل‌توجهی از آن در اثر تبخیر سطحی هدر می‌رود. ضروری است برای مصرف آب در کشاورزی به‌صورت هوشمندانه اقدام شود.
بهبود کیفیت و ارزش غذایی محصولات تولید شده
بهینه سازی مصرف آب موجب حفظ منابع آبی و افزایش کیفیت محصولات می‌شود. با کنترل و مدیریت میزان آب مصرفی در کشاورزی، همان مقدار آب را برای نیاز گیاهان می‌توان استفاده کرد. همین‌طور می‌توان گفت تمام مواد غذایی موردنیاز گیاه از این طریق فراهم می‌شود. به‌کارگیری روش‌های نوین در کشاورزی موجب شده محصولات تحت شرایط کنترل شده‌ای رشد نمایند.
افزایش بهره‌وری
استفاده از روش‌های کشاورزی مدرن علاوه‌بر حفظ منابع آبی، موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری می‌شود. کاهش استفاده از آب می‌تواند تا مقدار قابل‌توجهی قیمت مواد غذایی تولید شده را کم کند، چراکه در این صورت سرعت تولید مواد غذایی افزایش‌یافته و مقدار بیشتری از نیازهای غذایی جهان در یک‌زمان کوتاه رفع می‌شود.
حفظ سلامت محیط‌زیست
حفظ سلامت محیط‌زیست می‌تواند در بهينه سازي مصرف آب در کشاورزی بسیار تأثیرگذار باشد. معمولاً در روش‌های کشاورزی سنتی، تمام سموم و مواد به‌کارگرفته‌شده در طی فرایند کشاورزی وارد آب می‌شوند. در این صورت با نفوذ آب به خاک و یا به‌وسیله تبخیر سطحی این سموم وارد هوا می‌شوند و اثرات منفی بر کیفیت خاک، آب‌های زیرزمینی یا هوا می‌گذارند. این امکان وجود دارد بخشی از آب وارد رودخانه‌ها شده و منابع را آلوده کند.
جلوگیری از آسیب به محصولات
استفاده از فناوری روز دنیا در زمینه کشاورزی مانع از آسیب به محصولات می‌شود. به‌کارگیری روش‌های سنتی آب موجب مرطوب نگه‌داشتن و انتقال حجم زیاد آب به گیاهان و سرمازدگی آن‌ها می‌شود. در این صورت بافت سلولی محصولات تخریب و گیاهان خاصیت خود را به‌سادگی در تولید بذر و تکمیل روند رشد کاهش می‌دهند.
روش‌های بهينه سازي مصرف آب در کشاورزی
سیستم‌های آبیاری با تکنولوژی بالا
شرکت‌های فعال در زمینه تولید فناوری‌های به‌روز برای کشاورزی، اقدام به طراحی سنسورهایی کرده‌اند که توانایی اندازه‌گیری رطوبت خاک را دارند. کشاورزان قادرند با اندازه‌گیری میزان رطوبت موجود در خاک، زمان درست برای آبیاری را تعیین و مصرف آب را تا 30 درصد کاهش دهند. یکی از مزایای این تکنولوژی برای سیستم‌های آبیاری این است که در صورت به خطر افتادن سلامت محصولات با ایجاد هشدارهایی، کشاورزان را از وجود آسیب‌های احتمالی آگاه می‌کند. در این صورت این توانایی را دارند برای رفع این موارد بلافاصله وارد عمل شوند و از بروز خسارات خودداری نمایند. برخی از شرکت‌ها درحال‌توسعه دستگاه‌ها برای آبیاری هوشمند هستند. این شرکت‌ها این توانایی را دارند که از طریق حسگرها اقدام به برنامه‌ریزی زمان مناسب آبیاری و مدت‌زمان موردنیاز برای این فرایند کنند که موجب کاهش فناوری‌های کشاورزی می‌شود. سنسورها توانایی کالیبره کردن رطوبت خاک را دارند و به‌صورت خودکار زمان آبیاری و کود دادن به محصولات را برنامه‌ریزی می‌نمایند. در این صورت مواد مغذی و آب تنها زمانی به محصولات می‌رسند که به آن‌ها نیاز دارند. بدین‌ترتیب گیاه بخش بسیار زیادی از این مواد را جذب و مقدار کمی را هدر می‌دهد.
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای
استفاده از سیستم‌های هوشمند آبیاری برای برخی از مناطق هزینه‌بر است. به طور معمول در طولانی‌مدت هزینه صرف شده برای مکانیزه کردن یک گلخانه، قابل بازگشت است؛ اما برای افرادی که در مرحله ابتدایی کار هستند، صرف این هزینه ریسک بزرگی است. از جهتی دیگر تنها این سیستم‌ها در گلخانه‌های پیشرفته کاربرد دارند. به‌همین خاطر کشاورزان سنتی برای کاهش مصرف آب خود نمی‌توانند از مزایای آن استفاده نمایند. در مناطق سنتی برای کاهش هزینه‌ها، یک راهکار ارزان و عملی برای کشاورزان امکان‌پذیر است. سیستم آبیاری قطره‌ای می‌تواند به‌صورت مکرر و هر بار در مقادیر ناچیز و به‌شکل هدفمند، آب موردنیاز گیاهان و محصولات را فراهم نمایند. برای جایگزینی این سیستم‌ها اقدام به حفر کردن لوله‌هایی در زیرزمین کرده و سوراخ‌های کوچکی در لوله‌ها و نواحی نزدیک به ریشه گیاهان ایجاد می‌شود. در این صورت می‌توان اطمینان حاصل کرد که مقدار آب هدررفته به‌دلیل تبخیر سطحی به حداقل می‌رسد. این لوله‌ها به‌صورت مداوم و در فواصل کوتاه باز می‌شوند و توانایی فراهم‌کردن آب موردنیاز گیاهان را دارند. یکی از مهم‌ترین روش‌های آبیاری و تولید سبزی‌ها در مناطق آب‌وهوایی خشک و نیمه‌خشک، استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای محسوب می‌شود.
روش‌های هوشمند برای ذخیره آب در مناطق خشک
برای حفظ منابع آب در مناطق خشک، استفاده از روش‌های هوشمند امکان‌پذیر است. در حقیقت این روش‌ها نتیجه تحقیقاتی هستند که طبق تغییرات اقلیمی برنامه‌ریزی شده‌اند. نتایج تحقیقات می‌تواند با سازگاری تغییرات آب‌وهوا به کشاورزان کمک کند و تأثیرات منفی را بر روی محصولات خود به حداقل برساند. در این روش سعی می‌شود در هنگام بارش باران آب را از طریق روش‌های هوشمند گردآوری کرده و در محلی نگهداری کنند. در این صورت کشاورزان می‌توانند برای انتقال آب به مخازن، با کمترین میزان هدررفت اقدام نمایند. در هنگام گرم‌شدن هوا و کاهش بارش باران از این آب بهره‌مند شوند.
بازیافت فاضلاب
با فراهم‌کردن آب موردنیاز کشاورزی برای مناطق کویری و بهینه سازی مصرف آب می‌توان از بازیافت فاضلاب استفاده کرد. با این روش می‌توان تا 25 درصد آب مصرفی و موردنیاز کشاورزی را فراهم کرد. معمولاً در جهان برای بازیافت فاضلاب از نانوذرات مغناطیسی استفاده می‌شود. این نانوذرات توانایی ازبین‌بردن انواع مختلف آلاینده‌ها از فاضلاب را دارند. در این صورت مجدداً فاضلاب در کشاورزی به‌کار گرفته می‌شود. استفاده از نانوذرات موجب ازبین‌رفتن کامل آلودگی آب شده و در نتیجه جذب آن از طریق گیاه هیچ‌گونه مشکلی ایجاد نمی‌کند.
شیوه‌های کشاورزی احیاکننده
در حال حاضر کارشناسان از روش‌های کشاورزی احیاکننده برای سازگاری هرچه بیشتر تغییرات آب‌وهوایی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای استفاده می‌کنند. برای پرورش محصولات به‌منظور بالابردن تنوع زیستی، غنی‌سازی خاک و بهبود حوضه‌های آبخیز از روش کشاورزی احیاکننده استفاده می‌کنند. در این روش بیشترین تمرکز روی تأمین سلامت خاک است. بدین ترتیب در هنگام خشکسالی محصولات بیشتری را ارائه و شرایط را بهتر مدیریت خواهد کرد.
شیوه‌های کشت بدون خاک یا هیدروپونیک
یکی از به‌روزترین روش‌هایی که می‌تواند نقش تأثیرگذاری در کاهش مصرف و بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی داشته باشد، به‌کارگیری روش کشت بدون خواب محسوب می‌شود. در این روش برای فراهم‌کردن مواد مغذی محصولات از آب استفاده شده و محلول‌هایی در آن قرار داده می‌شود. همان‌طور که می‌دانید نام این روش کاشت است، اما آب زیادی در آن مصرف نمی‌شود. در این روش گیاهان در درون محفظه‌هایی قرار می‌گیرند که به مقدار موردنیاز به آن‌ها آب داده می‌شوند. در کشت هیدروپونیک شرایط کاشت گیاهان کنترل شده و گیاه تنها زمانی مواد مغذی را دریافت می‌کند که به آن نیاز داشته باشد. این روش علاوه‌بر بهبود کیفیت محصولات، توانایی حفظ منابع آبی و خاک را دارد. در این روش علاوه‌بر کشت گیاه، سرعت کار و بازدهی را نیز افزایش می‌دهد.
تأثیر الگوی کشت بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی
یکی از تکنیک‌های بهینه منابع آبی در حوزه کشاورزی، روش‌های آبیاری نوین محسوب می‌شود که اجرای الگوی کشت نیز از نکات مهم و اصلی این زمینه به‌حساب میآید. اجرای الگوی کشت بدون توجه به بحث‌های اقتصادی و تشریحی برای کشاورزان نمی‌تواند به طور دقیق در پیاده‌سازی اهداف و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی کمک کند. پیاده‌سازی الگوی کشت دارای نقش تأثیرگذاری در بهینه‌سازی مصرف آب در حوزه زراعت و کشاورزی است. اجرای این الگو و تحریک کشاورزان به رعایت آن می‌تواند تأثیرگذار باشد. پیاده‌سازی الگوی کشت به‌وسیله کاهش محصولات پرآب بر و جایگزینی آن‌ها به کم آب بر براساس تأمین مباحث اقتصادی موردنظر کشاورزان می‌تواند موجب ارتقاء بهره‌وری و کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی شود.
روش‌های صحیح مصرف آب در بخش کشاورزی
روش‌های صحیح مصرف آب در حوزه کشاورزی شامل موارد زیر است:
- از روش‌های آبیاری تحت‌فشار استفاده شود.
- از کانال‌های سیمانی انتقال آب به‌کار گرفته شود.
- از استخرهای ذخیره آب استفاده شود.
- باهدف ممانعت از تبخیر آب در ابتدای صبح زود و غروب آبیاری انجام شود.
- با توصیه کارشناسان از ارقام با مصرف کم استفاده شود.
- از میزان دقیق آب موردنیاز و زمان آن آگاهی داشته باشید.
- برای انتقال آب از روش‌های لوله‌گذاری استفاده شود.
- برای کاهش مصرف آب تسطیح لیزری اراضی زیر کشت انجام شود.
در این مقاله سعی شد در مورد بهینه سازی مصرف آب در بخش خانگی و کشاورزی بحث کنیم. بهينه سازي مصرف آب در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بهینه سازی آب در بخش کشاورزی شامل روش‌های مختلفی است که با استفاده از آن‌ها می‌توان به نتایج مثبتی رسید.
برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود می‌توانید از روش زیر در تماس باشید.
